Το αλφαβητάρι της εγκυμοσύνης

Πολλές φορές θα βρεθείτε στην αμήχανη θέση να ακούσετε από το γιατρό λέξεις ή ακόμη και ολόκληρες φράσεις που θα σας φαίνονται… κινέζικα. Διαβάστε το συνοπτικό μας αλφαβητάρι και γρήγορα θα βγάλετε νόημα!

Αντισώματα ρέζους

Πρόκειται για αντισώματα που μπορούν να διέλθουν από τον πλακούντα και να καταστρέψουν τα ερυθροκύτταρα του εμβρύου. Τα αντισώματα ρέζους παράγονται αν το αίμα της μητέρας είναι ρέζους αρνητικό και του μωρού ρέζους θετικό και ποσότητα αίματος του μωρού περάσει στο κυκλοφορικό της μητέρας κατά την κύηση, τον τοκετό ή σε περίπτωση αποβολής. Αυτή η ευαισθητοποίηση δεν προκαλεί προβλήματα στην πρώτη εγκυμοσύνη, αλλά μπορεί να προκαλέσει στην επόμενη. Για το λόγο αυτόν χορηγείται ένεση ανοσοσφαιρίνης ρέζους αμέσως μετά τον τοκετό, την αποβολή, την έκτρωση ή την αμνιοπαρακέντηση. Κάποιοι γιατροί χορηγούν την ένεση αυτή στις 28 εβδομάδες, για την πρόληψη της πρώιμης ευαισθητοποίησης. 

Βιοφυσικό προφίλ

Πρόκειται για μία εξέταση που πραγματοποιείται για να αξιολογηθεί η ευεξία του αναπτυσσόμενου εμβρύου. Περιλαμβάνει υπερηχογράφημα και ένα τεστ παρακολούθησης του εμβρύου, γνωστό ως «τεστ χωρίς στρες».

Γονίδια

Γονίδιο είναι η μικροσκοπική ενότητα DNA (δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ), που περιέχεται σε κάθε χρωμόσωμα, το οποίο επίσης αποτελείται από DNA. Μέσα στον πυρήνα κάθε κυττάρου του σώματος υπάρχουν περίπου 50.000 διαφορετικά γονίδια, μοιρασμένα στα 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων. Τα μισά από τα γονίδια του μωρού προέρχονται από τη μητέρα και τα άλλα μισά από τον πατέρα. Κάθε ωάριο και σπερματοζωάριο περιέχει διαφορετικό μείγμα από τα γονίδια των γονέων, ώστε κάθε παιδί να κληρονομήσει μια διαφορετική και μοναδική επιλογή γενετικών δεδομένων σε σχέση μ’ εκείνη των αδερφών του. Το μεγαλύτερο μέρος των γονιδίων μας εξομοιώνεται, όμως μερικά γονίδια είναι επικρατέστερα. Έτσι, το γονίδιο που επικρατεί, π.χ. για το καστανό χρώμα των ματιών, κυριαρχεί πάνω στο υποτακτικό γονίδιο για το γαλάζιο χρώμα των ματιών.

Θαλασσαιμία

Παρουσιάζεται συχνά στους Ασιάτες και στους λαούς της Μεσογείου και προκαλεί αναιμία και εξασθένηση, ώστε συχνά να απαιτούνται μεταγγίσεις. Η διάγνωση γίνεται με εξέταση αίματος. Με άλλες εξετάσεις μπορεί να διαπιστωθεί αν η στάθμη της αιμοσφαιρίνης είναι χαμηλή. Δεν είναι όλες οι περιπτώσεις σοβαρές και πολλοί ασθενείς μπορούν να ζήσουν για πολλά χρόνια.

Ισχιακή προβολή

Τα περισσότερα μωρά βρίσκονται σε ισχιακή προβολή ως την 32η εβδομάδα περίπου της εγκυμοσύνης. Έπειτα έρχονται μόνα τους στην κεφαλική στάση. Κάποια βέβαια παραμένουν σε ισχιακή προβολή. Υπάρχουν τρία είδη ισχιακής προβολής: η πλήρης ισχιακή στάση, η άμεση ισχιακή στάση και η ισχιακή με προβολή ποδιών. Στην πλήρη (ή αλλιώς διπλωμένη) στάση, τα πόδια του μωρού είναι διπλωμένα πάνω στο σώμα με τα γόνατα λυγισμένα. Στην άμεση ισχιακή στάση οι μηροί είναι λυγισμένοι αλλά τα πόδια είναι τεντωμένα προς τα πάνω. Τα χέρια είναι συνήθως τυλιγμένα γύρω από τα πόδια. Στην ισχιακή στάση με προβολή ποδιών οι μηροί είναι ελαφρώς λυγισμένοι και τα πόδια βρίσκονται πάνω από τον τράχηλο.

Λόχια

Τα λόχια είναι τα φυσιολογικά απόβλητα μιας μήτρας που επουλώνεται. Η διάρκειά τους ποικίλλει από γυναίκα σε γυναίκα. Ο μέσος όρος είναι τρεις εβδομάδες, μπορεί όμως να διαρκέσουν μόνο δύο ή να φτάσουν τις έξι. Ο θηλασμός συντομεύει τη διάρκεια των λόχιων, γιατί η ωκυτοκίνη που σηματοδοτεί την απέκκριση του γάλακτος προκαλεί και συσπάσεις που διευκολύνουν τη μήτρα να επανακτήσει το κανονικό της μέγεθος και σταματούν τις αιμορραγίες. Όση κι αν είναι η διάρκειά τους, η απέκκριση των λόχιων περνάει από τρία χωριστά στάδια, καθώς η μήτρα επουλώνεται. Τις πρώτες τρεις ή τέσσερις ημέρες τα λόχια είναι κόκκινα, έπειτα λιγοστεύουν σταδιακά και παίρνουν χρώμα καφέ ή ροζ, καθώς αποβάλλεται το εσωτερικό επίστρωμα της μήτρας. Τη δέκατη ημέρα έχουν χρώμα κιτρινωπό ή ασπριδερό. Τα λόχια πρέπει να έχουν την οσμή φρέσκου αίματος. Αν παρατηρήσετε δυσοσμία, ενημερώστε το γιατρό σας, γιατί αυτό μπορεί να σημαίνει μόλυνση. Τέλος, επί έξι εβδομάδες μετά τον τοκετό δεν πρέπει να χρησιμοποιείτε ταμπόν, επειδή υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης. Χρησιμοποιείτε μόνο καλής ποιότητας σερβιέτες. Η διάρκεια των λόχιων ποικίλλει από γυναίκα σε γυναίκα. Ο μέσος όρος είναι τρεις εβδομάδες, μπορεί όμως να διαρκέσουν μόνο δύο ή να φτάσουν τις έξι.

Μηκώνιο

Τα έντερα του μωρού που μεγαλώνει μέσα σας είναι γεμάτα με μια σκουροπράσινη, σχεδόν μαύρη ουσία, το μηκώνιο, που είναι ένα μείγμα από τις εκκρίσεις των πεπτικών αδένων, το χνούδι, τις χρωστικές ουσίες και τα κύτταρα από τα τοιχώματα του εντέρου. Αυτό θα είναι και η πρώτη αφόδευση του νεογέννητου.

Ναυτία

Για τις ναυτίες και την τάση για εμετό ευθύνεται κυρίως η υπερπαραγωγή ορμονών και ιδιαίτερα των οιστρογόνων. Όταν οι ορμόνες αυτές αυξάνονται κατά την εγκυμοσύνη, ερεθίζουν τους υποδοχείς του εμετού στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Σιγά-σιγά όμως οι υποδοχείς αυτοί «συνηθίζουν» το συνεχή ερεθισμό από τις ορμόνες και παύουν να αντιδρούν έντονα. Έτσι, οι αναγούλες μετά τη δωδέκατη εβδομάδα σταδιακά υποχωρούν. Ωστόσο, δεν εμφανίζουν όλες οι γυναίκες ναυτία κι αυτό το γεγονός ενισχύει την άποψη ότι συμβάλλουν και οι ψυχολογικοί παράγοντες στην πρόκληση ναυτίας. Τις πιο πολλές φορές παρουσιάζονται το πρωί, όταν το στομάχι είναι ακόμα άδειο, αλλά μπορεί να επιμείνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Κάνουν την επίθεσή τους άλλοτε χωρίς εμφανή λόγο και άλλοτε εξαιτίας μιας μυρωδιάς, όπως για παράδειγμα κάποιου φαγητού, ενός αρώματος ή ακόμη και του καπνού του τσιγάρου. Συνήθως περνούν, όπως έρχονται ή μετά τον εμετό. Εάν η τάση για ναυτία και εμετό εξακολουθεί να επιμένει μετά το τέλος του πρώτου τριμήνου της εγκυμοσύνης, επιβάλλεται να ενημερώσετε το γυναικολόγο σας, καθώς υπάρχει πιθανότητα τα συμπτώματα αυτά να μη σχετίζονται με την εγκυμοσύνη.

Ομφάλιος λώρος

Πρόκειται για έναν σωλήνα από μια ουσία σαν ζελέ, ο οποίος περιέχει δύο αρτηρίες και μια φλέβα, και ενώνει το έμβρυο με τον πλακούντα. Το μήκος του φτάνει από μισό έως ενάμισι μέτρο και το πάχος του μέχρι και τα δύο εκατοστά. Η μία του άκρη καταλήγει στο σημείο που θα βρίσκεται αργότερα ο ομφαλός του μικρού σας και η άλλη συνδέεται με τον πλακούντα. Η φλέβα μεταφέρει στο έμβρυο την τροφή και το οξυγόνο που άντλησε ο πλακούντας από το αίμα σας και στη συνέχεια αφομοίωσε, ενώ οι αρτηρίες επιστρέφουν τα άχρηστα προϊόντα του εμβρύου στον πλακούντα που τα διοχετεύει στη συνέχεια στο κυκλοφορικό σας σύστημα. 

Πλακούντας

«Τώρα θα βγει ο πλακούντας», μπορεί να ακούσετε τον γιατρό ή τη μαία να λένε κατά το τελευταίο στάδιο του τοκετού. Όταν ακούσετε αυτή τη φράση σημαίνει ότι η «ταλαιπωρία» σας δεν έχει λήξει κι ας ακούσατε το κλάμα του μωρού σας μόλις πριν από 15 λεπτά. Ο τοκετός θα ολοκληρωθεί μόνο όταν βγουν από τη μήτρα σας ο πλακούντας, ο ομφάλιος λώρος και ο αμνιακός σάκος. Ενδιαφέρεστε να μάθετε πώς αποβάλλονται; Η μήτρα θα ξεκουραστεί για ένα τέταρτο της ώρας μετά τη γέννα και στη συνέχεια θα αρχίσει να συσπάται προκειμένου να αποβάλει τον πλακούντα. Ο πλακούντας αποσπάται από το τοίχωμα της μήτρας και αποβάλλεται μέσα από τον κόλπο. Η διαδικασία διαρκεί συνήθως 10 με 20 λεπτά, μπορεί όμως να χρειαστεί να περιμένετε έως και μία περίπου ώρα από τη γέννηση του μικρού σας. Μόλις βγουν ο πλακούντας, ο ομφάλιος λώρος και ο αμνιακός σάκος, περνούν από έλεγχο προκειμένου να εξακριβωθεί ότι δεν έχει απομείνει στη μήτρα κάποιο υπόλειμμα το οποίο αργότερα μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία. Ζητήστε από το γιατρό να δείτε τον πλακούντα. Είναι το όργανο που τάιζε το μωρό σας επί 9 μήνες.

Ρήξη υμένων

Με τη φράση «ρήξη υμένων» εννοούμε ότι «έσπασαν τα νερά». Οι υμένες είναι τα δύο περιβλήματα που σχηματίζουν τον ημιδιάφανο αμνιακό σάκο, μέσα στον οποίο μεγαλώνει το μωρό σας. Ο σάκος αυτός, που περιλαμβάνει το αμνιακό υγρό, πρέπει να σπάσει μόνος του προς το τέλος των ωδίνων όταν η διαστολή έχει φτάσει τα 10 εκατοστά. Αυτό, ωστόσο, δεν συμβαίνει σε πολλές γυναίκες. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο σάκος σπάει λίγες ώρες πριν αρχίσουν οι ωδίνες. Το υγρό αρχίζει να κυλάει είτε απότομα είτε υπό μορφή σταγόνων. Εάν το σπάσιμο των νερών γίνει σε μορφή σταγόνων βάλτε μια σερβιέτα και μείνετε όρθια για δέκα λεπτά. Στη συνέχεια ελέγξτε εάν τα υγρά είναι διαφανή σαν το νερό. Εάν είναι, σημαίνει ότι τα υγρά προέρχονται από τον αμνιακό σάκο. Τηλεφωνήστε αμέσως στο γιατρό σας ή στη μαία σας και πηγαίνετε στο μαιευτήριο για να σας εξετάσουν. Εάν οι ωδίνες δεν έχουν ακόμα αρχίσει, δεν αποκλείεται να επιστρέψετε στο σπίτι σας. Οι συσπάσεις είναι πιθανόν να αρχίσουν μέσα σε 24 με 48 ώρες. Στην περίπτωση που δεν ξεκινήσουν οι πόνοι μέσα σ’ αυτό το χρονικό διάστημα, ο γιατρός σας μάλλον θα προχωρήσει σε τεχνητούς πόνους. Εάν τα υγρά που διακρίνετε στη σερβιέτα κιτρινίζουν, σημαίνει ότι είτε πρόκειται για ούρα είτε για εκκρίσεις του τέλους της εγκυμοσύνης. Εάν όμως έχουν πράσινο χρώμα θα πρέπει να πάτε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στο μαιευτήριο και να ενημερώσετε τον γυναικολόγο σας. Το πράσινο χρώμα στα υγρά συνήθως προκαλείται όταν το μωρό αποβάλλει μέσα στην κοιλιά της μητέρας τα πρώτα κόπρανά του που ονομάζονται μηκώνιο. Η κατάσταση αυτή παρουσιάζεται συνήθως σε γυναίκες που έχουν περάσει την προβλεπόμενη ημερομηνία τοκετού. 

Υπερέμεση εγκύων

Έτσι ονομάζεται η βαριά μορφή εμετών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Μπορεί να εξαντλήσει τα υγρά και τα ιχνοστοιχεία του οργανισμού σας και να προκαλέσει υπόταση. Αν για τρεις συνεχόμενες ημέρες κάνετε πάνω από τρεις φορές ημερησίως εμετό, ενημερώστε άμεσα τον γιατρό σας. Σε σοβαρές (και μόνο) περιπτώσεις, ίσως να είναι αναγκαία η εισαγωγή στο νοσοκομείο για να αναπληρωθούν τα υγρά που χάσατε.

Φολικό οξύ

Αποτελεί βιταμίνη της οικογένειας Β. Βοηθάει στην παραγωγή του επιπλέον αίματος που χρειάζεται ο οργανισμός σας και το έμβρυο και ενισχύει τη λειτουργία των ενζύμων. Αν λαμβάνεται πριν από την εγκυμοσύνη και στα πρώτα στάδια της κύησης, προλαμβάνει ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα (ατελής σχηματισμός του εγκεφάλου, της σπονδυλικής στήλης ή των νεύρων που τα περικλείουν), καθώς και την πιθανότητα εμφάνισης λαγώχειλου. Μπορεί να χρειαστεί πάντως να πάρετε φολικό οξύ σε συμπλήρωμα. Εξαιρετικές πηγές (περισσότερα από 0,55 mg ανά μερίδα) αποτελούν η μαγειρεμένη φάβα, τα φασόλια, οι γίγαντες, τα ρεβίθια, οι φακές, η σόγια, το μαγειρεμένο σπανάκι, τα σπαράγγια, το μαρούλι, το πορτοκάλι.

Χλόασμα

Εκτεταμένες καφέ κηλίδες με ακανόνιστο σχήμα και μέγεθος στο πρόσωπο ή σε άλλα σημεία του σώματος κατά την εγκυμοσύνη. Μερικές φορές ονομάζεται και «μάσκα της εγκυμοσύνης». 

Ψευδάργυρος

Είναι απαραίτητος για την αναπαραγωγή τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες. Όσο η τροφή γίνεται πιο ραφιναρισμένη, τόσο περισσότερα άτομα βρίσκονται σε κίνδυνο ανεπάρκειας ψευδαργύρου. Καλές πηγές ψευδαργύρου αποτελούν τα πίτουρα σιταριού, τα αβγά, οι ξηροί καρποί, τα κρεμμύδια, οι ηλιόσποροι και το σιτάρι.

ΩορρηξΙα (μετά την γέννα)

Με την κατακόρυφη πτώση της στάθμης των ορμονών της εγκυμοσύνης μετά τον τοκετό, επανέρχονται η περίοδος και η ωορρηξία και παρουσιάζονται εξάψεις ή κρυάδες (μερικές φορές και τα δύο μαζί). Η περίοδος ξαναρχίζει 8 έως 16 εβδομάδες μετά τον τοκετό, αλλά, αν θηλάζετε, μπορεί να καθυστερήσει σημαντικά, όπως και η ωορρηξία. Αν, όμως, αρχίσετε να κάνετε έρωτα, πριν αρχίσει η περίοδός σας, πρέπει να χρησιμοποιήσετε αντισυλληπτικά, γιατί η ωορρηξία προηγείται της περιόδου.

Επισειοτομή

Η επισειοτομή είναι χειρουργική επέμβαση και γίνεται για την πλάτυνση της εξόδου του κόλπου στον τοκετό. Η επέμβαση συμβάλλει στο να μη δημιουργηθούν τραύματα στο περίνεο (η περιοχή ανάμεσα στον κόλπο και τους σφιγκτήρες του πρωκτού) από το δικό σας «σπρώξιμο» προκειμένου να βγει το παιδί από τον κόλπο. Βέβαια, η επέμβαση δεν είναι πάντα απαραίτητη. Οι ρήξεις μπορούν να αποτραπούν εάν σταματήσετε να πιέζετε όταν βγαίνει το κεφάλι του μωρού σας, επιτρέποντας στη μήτρα να το απωθήσει σταδιακά και όχι απότομα. Η επισειοτομή πρέπει να γίνεται στις ακόλουθες περιπτώσεις: εάν το κεφάλι του μωρού είναι πολύ μεγάλο και το άνοιγμα του κόλπου σας μικρότερο, εάν η γέννηση πρέπει να γίνει πριν προλάβει το περίνεο να ανοίξει σιγά σιγά, εάν το μωρό σας βρίσκεται σε κίνδυνο ή σε ισχιακή προβολή (βγαίνει με τα πόδια) και ο τοκετός παρουσιάζει επιπλοκές και τέλος εάν δεν μπορείτε να ελέγξετε τις ωθήσεις και πιέζετε απότομα. Για να αποφευχθεί λοιπόν η δημιουργία πληγής σε μία τόσο ευαίσθητη περιοχή, που θα είναι δύσκολο να αποκατασταθεί, πρέπει να γίνει μία τομή 3-4 εκατοστών. 

Δρεπανοκυτταρική αναιμία

Η πιο συχνή γενετική ασθένεια της μαύρης φυλής (1 στους 400). Λέγεται έτσι γιατί τα ερυθρά αιμοσφαίρια έχουν σχήμα δρεπανιού λόγω της ελαττωματικής αιμοσφαιρίνης. Η διάγνωση γίνεται συνήθως με εξέταση αίματος. Όσοι έχουν ευαισθησία στη μηνιγγίτιδα και σε άλλες σοβαρές μολύνσεις, μπορούν, αν προσέξουν, να έχουν μια παραγωγική ζωή, παρά την κάπως προβληματική υγεία τους.

«Καλοί πόνοι»

Η ερώτηση του γυναικολόγου «Κάνει καλούς πόνους;» απευθύνεται προς τη μαία σας και σημαίνει: «Μπορεί να γεννήσει μόνη της; Έχει ωδίνες; Κάθε πότε πονάει;». Χωρίς τις ωδίνες, δηλαδή τις συσπάσεις της μήτρας, δεν μπορείτε να γεννήσετε. Οι συσπάσεις όταν αρχίσουν δεν θα σταματήσουν πριν γεννηθεί το μωρό σας. Στην αρχή διαρκούν από 30 δευτερόλεπτα έως και 1 λεπτό και εμφανίζονται ανά 5-20 λεπτά. Αυτές μπορεί να ποικίλλουν, διότι πολλές γυναίκες δεν συνειδητοποιούν τις συσπάσεις τους, παρά μόνο όταν έρχονται με συχνότητα 1 ανά 5 λεπτά. Στην πιο έντονη φάση, οι συσπάσεις διαρκούν συνήθως 60-90 δευτερόλεπτα και έρχονται ανά 2-4 λεπτά. Καθώς οι μύες της μήτρας σας σφίγγονται, θα έχετε μια αίσθηση πόνου, που απλώνεται στο κάτω μέρος της κοιλιάς σας σαν στενή ζώνη. Αυτό συμβαίνει επειδή ο μυς της μήτρας έχει έλλειψη οξυγόνου, καθώς τα αγγεία στα τοιχώματά της συμπιέζονται. Οι συσπάσεις της μήτρας σας παρακολουθούνται μαζί με τις σφίξεις του εμβρύου μέσω του καρδιοτοκογράφου. Παράλληλα, ο γιατρός εξετάζει τον κόλπο σας προκειμένου να προσδιορίσει την εξέλιξη της διαστολής του τραχήλου και, σε συνάρτηση με τις συσπάσεις της μήτρας, την πρόοδο του τοκετού. Εάν η διαστολή του τραχήλου είναι δύο εκατοστά θα περιμένετε μέχρι να φτάσει στα δέκα εκατοστά. Αυτό σημαίνει ότι η διαστολή έχει γίνει τελεία, ότι δηλαδή δεν υπάρχει κομμάτι τραχήλου το οποίο εμποδίζει σαν εσώκλειστη πόρτα το κεφάλι του εμβρύου. Σε αυτή την περίπτωση δεν θα καθυστερήσει η έναρξη της λεγόμενης εξώθησης.

Τεχνητοί πόνοι 

Δεν είναι τίποτ’ άλλο από τους πόνους που θα σας προκαλέσει ο γιατρός προκειμένου να γεννήσετε, καθώς έχει περάσει η τελευταία ημερομηνία που προβλέπεται ότι θα γεννηθεί το παιδί. Βεβαίως, ακριβείς προβλέψεις δεν μπορούν να γίνουν. Οι πιο πρόσφατες μελέτες, όμως, έχουν δείξει ότι μία φυσιολογική εγκυμοσύνη ξεπερνά τις 294 ημέρες. Πρόκληση τοκετού γίνεται εάν δεν υπάρξουν συσπάσεις της μήτρας έπειτα απ’ αυτή την ημερομηνία. Για να προκληθούν οι πόνοι ο γιατρός θα σας χορηγήσει ωκυτοκίνη. Πρόκειται για τη φυσική ορμόνη από τον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης του εγκεφάλου, η οποία προκαλεί συσπάσεις της μήτρας. Για την τεχνητή έναρξη του τοκετού χορηγείται συνθετική ωκυτοκίνη είτε με ενδοφλέβια ένεση είτε από το στόμα. Πρόκληση τοκετού γίνεται συνήθως συχνότερα στις πρωτότοκες γυναίκες (αυτές που βρίσκονται στο πρώτο τους παιδί), διότι η μήτρα τους δεν έχει ανάλογη εμπειρία και δεν γνωρίζει πώς πρέπει να αντιδράσει. Επίσης, ορισμένες μήτρες είναι λίγο «τεμπέλες», οπότε επιβάλλεται μια κάποια βοήθεια.

Συσπάσεις Braxton Hicks

Πρόκειται για μη τακτικές συσπάσεις της μήτρας που παρουσιάζονται κατά την εγκυμοσύνη και γίνονται αντιληπτές εντονότερα στη διάρκεια του 3ου τριμήνου. Οι συσπάσεις αυτές δεν προκαλούν ούτε ωρίμανση ούτε διαστολή του τραχήλου.