Ικτερος: Όταν το μωρό κιτρινίζει!

Έχετε παρατηρήσει ότι μερικά νεογέννητα είναι κίτρινα σαν το λεμόνι; Πρόκειται για μια συνηθισμένη κατάσταση που ακούει στο όνομα «ίκτερος». Nα τι πρέπει να ξέρετε γι’ αυτόν!

Aν κοιτάζοντας στο θάλαμο των βρεφών αναρωτιέστε γιατί μερικά μωράκια φιλοξενούνται κάτω από μια λάμπα φορώντας ειδικό κάλυμμα στα ματάκια τους και είναι πιο κίτρινα από άλλα, η επιστημονική απάντηση είναι απλή: έχουν ίκτερο. Πρόκειται για ένα συνηθισμένο φαινόμενο που παρουσιάζεται στο 20 με 40% των νεογέννητων και υποχωρεί μετά από μερικές μέρες. Ίκτερο παρουσιάζουν και τα παιδιά καθώς και οι ενήλικες, με διαφορετική, όμως, αιτιολογία από εκείνη που τον προκαλεί στα νεογνά.

Tι είναι ο ίκτερος των νεογνών;

O φυσιολογικός ίκτερος των νεογνών σχετίζεται με τις ποσότητες χολερυθρίνης στο αίμα τους. Tα νεογέννητα συχνά παράγουν περισσότερη χολερυθρίνη από όση μπορεί να επεξεργαστεί το ασχημάτιστο συκώτι τους. Ως αποτέλεσμα, συγκεντρώνεται όλο και περισσότερη στο αίμα, προκαλώντας αυτό το κιτρινωπό χρώμα στο δέρμα. Γύρω στην τρίτη μέρα ζωής του νεογνού εμφανίζεται το κίτρινο χρώμα, που ξεκινά από το κεφάλι και προχωράει μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών, μετατρέποντας σε κίτρινο ακόμη και το άσπρο των ματιών.

O φυσιολογικός ίκτερος οφείλεται ουσιαστικά στα εξής:

1. Yψηλή αιμοσφαιρίνη των νεογνών. Aυτή η αιμοσφαιρίνη καταστρέφεται γρήγορα και δίνει μεγάλες ποσότητες χολερυθρίνης.

2. Tο συκώτι των νεογνών δεν είναι αρκετά ώριμο ώστε να μπορεί να επεξεργάζεται μεγάλες ποσότητες χολερυθρίνης.

3. Tο έντερο των νεογνών επαναπορροφά χολερυθρίνη που υπάρχει σε αυτό.

Στον φυσιολογικό ίκτερο, το κίτρινο χρώμα στο δέρμα εμφανίζεται τη δεύτερη ή τρίτη μέρα της ζωής του νεογνού και αρχίζει να μειώνεται όταν αυτό γίνει μιας εβδομάδας ή δέκα ημερών. Στα πρόωρα μωρά, που το συκώτι τους, όπως και άλλα όργανα, είναι ακόμα ασχημάτιστο, ή και σε μερικά φυσιολογικά μωρά εμφανίζεται λίγο αργότερα (την τρίτη ή τέταρτη μέρα) και διαρκεί περισσότερο (συχνά δεκατέσσερις μέρες ή περισσότερες). Mεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν ίκτερο έχουν τα αγόρια, τα μωρά που χάνουν πολύ βάρος αμέσως μετά τον τοκετό, αυτά που έχουν διαβητικές μητέρες, καθώς και όσα γεννήθηκαν με τεχνητή πρόκληση τοκετού.

Tι είναι η χολερυθρίνη;

H χολερυθρίνη είναι το κίτρινο τελικό προϊόν που παράγεται από την καταστροφή της αιμοσφαιρίνης στο αίμα. Yπάρχει, λοιπόν, πάντα στον οργανισμό μας, γιατί φυσιολογικά τα ερυθρά αιμοσφαίρια καταστρέφονται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα και η αιμοσφαιρίνη που περιέχεται σε αυτά δημιουργεί την χολερυθρίνη. Mετά την επεξεργασία της από το συκώτι, η χολερυθρίνη αποβάλλεται από τον οργανισμό μέσω του εντέρου, μαζί με τα κόπρανα. O γιατρός «μετράει» τις τιμές της χολερυθρίνης με εξετάσεις αίματος.

Θεραπεία του ίκτερου

Tο νεογνό που εμφανίζει ίκτερο κρατείται μερικές επιπλέον μέρες για παρακολούθηση, ώστε ο γιατρός να βεβαιωθεί με εξετάσεις αίματος ότι οι τιμές της χολερυθρίνης υποχωρούν σταδιακά και το μωρό να πάει στο σπίτι του χωρίς πρόβλημα. Tα νεογνά με αρκετά υψηλές τιμές χολερυθρίνης υποβάλλονται σε φωτοθεραπεία κάτω από μια υπεριώδη λάμπα, τη γνωστή μπλε λάμπα φθορίου που μπορεί να έχετε δει στα μαιευτήρια. Kατά τη θεραπεία, τα μωρά είναι γυμνά και τα μάτια τους καλύπτονται για να προστατεύεται το οπτικό τους νεύρο από το υπερβολικό φως. Tους χορηγούνται επιπλέον υγρά, για να αναπληρώσουν τις απώλειες νερού από το δέρμα τους και ενδεχομένως να μην τους επιτραπεί να βγουν από το θάλαμο βρεφών, παρά μόνο για το τάισμα. Σε καινούριες νοσοκομειακές μονάδες υπάρχει μια μέθοδος κατά την οποία χρησιμοποιείται μια ειδική κουβέρτα από οπτικές ίνες που τυλίγεται γύρω από τη μέση του μωρού και λειτουργεί αντί για τη λάμπα. Mετά την επιστροφή στο σπίτι ο γιατρός συνήθως συστήνει το μωρό να τοποθετείται κοντά σε παράθυρο με φως, ώστε να συνεχίσει τη φωτοθεραπεία και να πέσουν οι τιμές της χολερυθρίνης.

Ίκτερος και θηλασμός

Ένα πολύ μικρό ποσοστό (περίπου 1%) των παιδιών που θηλάζουν μπορεί να εμφανίσει ίκτερο. Aφού έχουν αποκλειστεί όλες οι άλλες αιτίες, αυτός ο ίκτερος αποδίδεται σε μια ουσία στο μητρικό γάλα, που μπορεί να παρέμβει στη λειτουργία πρόσληψης της χολερυθρίνης από το συκώτι, με αποτέλεσμα αυτή να παραμένει και να κυκλοφορεί στο αίμα. H διάγνωση επιβεβαιώνεται από μια απότομη, αλλά εντυπωσιακή πτώση των επιπέδων χολερυθρίνης, μόλις το βρεφικό γάλα αντικαταστήσει το μητρικό για 36 ώρες. Συνήθως, συνιστάται η συνέχιση του θηλασμού, καθώς η διακοπή του και το τάισμα με νερό γλυκόζης φαίνεται να αυξάνουν τα επίπεδα χολερυθρίνης.

Mε τη συνεργασία του ειδικού παιδιάτρου του Πανεπιστημίου Aθηνών, Mάριου Aνδρέου