Φανταστικοί φίλοι; Γνωρίστε τους!

Έχουν παράξενα ή συνηθισμένα ονόματα. Μπορεί να είναι άνθρωποι, ζώα ή αντικείμενα. Είναι οι καλύτεροι φίλοι των παιδιών αλλά δεν υπάρχουν. Τι είναι; Λύστε το αίνιγμα των... φανταστικών φίλων!

Πατατούφας, Αρκούδος, Ελένη, Ψιχουλάκι και με άλλα ευφάνταστα ή κοινά ονόματα, οι φανταστικοί φίλοι των παιδιώνμπορεί να κάνουν τους γονείς να χαμογελάσουν, να ενοχληθούν, να ανησυχήσουν, αλλά σίγουρα να σταθούν με περιέργεια έξω από την πόρτα του δωματίου του παιδιού τους προσπαθώντας να παρακολουθήσουν τους ατελείωτους διαλόγους του με κάτι που δεν... υπάρχει!

Και όμως, οι φανταστικοί φίλοι των παιδιών είναι κάτι και συνηθισμένο αλλά και απόλυτα φυσιολογικό κατά την ανάπτυξή τους. Αντίθετα από την κοινή πεποίθηση,φανταστικούς φίλους δεν έχουν μόνο τα μοναχικά παιδιά ή τα μοναχοπαίδια. Κι αυτό γιατί ο ρόλος ενός φανταστικού φίλου δεν είναι απλώς η παρέα ή δεν προϋποθέτει να νιώθει μοναξιά το παιδί.

Ας εξερευνήσουμε, λοιπόν, τη σφαίρα της παιδικής φαντασίας!

«ΜΑ, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ»!

Γύρω στην ηλικία των 2,5-3 έως και την ηλικία των 5-6 ετών τα περισσότερα παιδιά αποκτούν έναν φανταστικό φίλο. Συνήθως οι γονείς δεν απορούν ή δεν ανησυχούν όταν το παιδί τους μιλάει σε μια κούκλα ή ένα χνουδωτό ζωάκι. Όταν όμως διαπιστώνουν ότι ένας φανταστικός φίλος δεν «ήρθε από τα παλιά» αλλά είναι μια νέα συνήθεια του παιδιού θεωρούν ότι κάτι δεν πάει καλά! Μάλιστα οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι ένα παιδί αναπτύσσει φανταστικούς φίλους επειδή δεν μπορεί να κάνει αληθινούς ή γιατί δεν το αγαπούν στην οικογένειά του. Κι όμως, ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών που αποκτά φανταστικούς φίλους στο πλαίσιο μιας υγιούς ανάπτυξης προέρχεται από αγαπημένες και καθ’ όλα φυσιολογικές οικογένειες, ενώ έχει και πολλούς φίλους.

Θα εκπλαγείτε εάν ζητήσετε από το παιδί σας να σας περιγράψει τον φανταστικό του φίλο! Εσείς δεν μπορείτε ποτέ να τον δείτε (παρά μόνο εάν έχετε φαντασία ισχυρή όσο και του παιδιού), όμως για το παιδί σας είναι αρκετά «πραγματικός». Έχει συγκεκριμένη όψη, ένα όνομα και μοναδική προσωπικότητα. Η έκπληξη συχνά έγκειται στο γεγονός ότι οι φανταστικοί φίλοι των παιδιών έχουν χαρακτηριστικά προσώπων που ήδη ξέρετε, π.χ. ενός θείου, ενός τηλεοπτικού χαρακτήρα, ακόμη και της μαμάς ή του μπαμπά ή μπορεί να είναι η μικρή και αδύναμη βερσιόν ενός αληθινού προσώπου, που το παιδί πλάθει έτσι ώστε να το εξουσιάζει, επειδή εκείνος εξουσιάζει την πραγματική του ζωή!

Ο φανταστικός φίλος των παιδιών μπορεί να μην είναι καν άνθρωπος αλλά ένα ζώο ή ένα αντικείμενο ανάλογα με τις ανάγκες που καλύπτει, για τις οποίες και δημιουργήθηκε. Τα παιδιά δημιουργούν ακόμη και θεατρικές παραστάσεις με πρωταγωνιστή το φίλο τους, τον παίρνουν μαζί τους στο τραπέζι, κοιμούνται μαζί ή έστω στο ίδιο δωμάτιο, παίζουν μαζί, ζητούν τα ίδια πράγματα ή κάνουν τις ίδιες σκανταλιές. Μπορεί να μην είναι ένας αλλά μια ολόκληρη ομάδα φίλων. Οι φανταστικοί φίλοι, με άλλα λόγια, είναι αυτοκόλλητοι!

ΓΙΑΤΙ... ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΣ;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που ένα παιδί σκαρφίζεται έναν φανταστικό φίλο, αλλά και πολύπλευρη η βοήθεια που του προσφέρει. Έτσι, ένα παιδί αποκτά φανταστικό φίλο επειδή:

• Νιώθει ανασφάλεια για κάτι.
• Απλώς βαριέται.
• Ψάχνει να βρει κάποιον να ρίξει τις ευθύνες για τις σκανταλιές που κάνει, επειδή φοβάται την αντίδραση των γονιών.
• Έχει πολύ ισχυρή φαντασία και δημιουργικότητα.
• Προσπαθεί να «δοκιμάσει» τους γονείς του με διάφορες συμπεριφορές που υιοθετεί ο φανταστικός φίλος, ώστε να καταλάβει πώς εκείνοι θα αντιδράσουν.
• Θέλει συντροφιά στα καθημερινά του παιχνίδια.
• Για να του δώσει ιδιότητες και χαρακτηριστικά που εκείνο δεν έχει. Έτσι, για παράδειγμα, ένα δειλό παιδί δημιουργεί έναν θαρραλέο φανταστικό φίλο.

7 ΣΥΝ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΩΝ ΦΙΛΩΝ

Παρά το γεγονός ότι πολλοί γονείς ενοχλούνται από τους φανταστικούς φίλους των παιδιών (ιδίως όταν αυτοί «φταίνε» που το παιδί χύνει το γάλα του ή ζωγραφίζει τους τοίχους), εν τούτοις δεν πρέπει να παραβλέπουν τα «συν» των φανταστικών φίλων, καθώς:

• Βοηθούν το παιδί να αναπτύξει τη δημιουργικότητά του και να δοκιμάζει νέες μεθόδους για να κάνει πράγματα.
• Δίνουν ώθηση στις γλωσσικές του ικανότητες καθώς επιτρέπουν στο παιδί να εξασκεί τη γλώσσα και να βελτιώνει το λεξιλόγιό του.
• Βοηθούν το παιδί να κοινωνικοποιείται κάνοντας εξάσκηση στο πώς πρέπει να φερόμαστε στους άλλους μέσα από το παιχνίδι ρόλων και τους διαλόγους.

Αποδεικνύονται τεράστια βοήθεια για να καταλάβουν οι γονείς τι σκέφτεται, τι φοβάται και τι θέλει το παιδί τους, απλώς ακούγοντας και αποκωδικοποιώντας τους διαλόγους που κάνει με το φανταστικό του φίλο, ώστε αν χρειαστεί να παρέμβουν και να βοηθήσουν. Για παράδειγμα, αν το παιδί φοβάται το σκοτάδι, ενδέχεται να έχει έναν φανταστικό φίλο που κι εκείνος το φοβάτα. Οι γονείς μπορούν να καταλάβουν από τους διαλόγους τους για το φόβο αυτόν και να παρέμβουν βοηθώντας το παιδί να ξεπεράσει το φόβο του. Προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια στο να αντιμετωπίσουν τα παιδιά ισχυρά συναισθήματα που τα κατακλύζουν και δεν μπορούν να ελέγξουν, όπως θυμός, φόβος, ενώ παράλληλα τα βοηθούν να αντιμετωπίσουν το άγχος για μια δυσάρεστη κατάσταση που βιώνουν (π.χ. διαζύγιο γονέων κ.ά.).

• Παίζουν το ρόλο του έμπιστου, στον οποίο εκμυστηρεύονται μικρά μυστικά που δεν μπορούν να πουν σε κανέναν.
• Μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να ξεχωρίσουν τι είναι καλό και τι κακό. Όταν δηλαδή ένα παιδί ξέρει ότι είναι κακό να τρώμε μπισκότα πριν το φαγητό, το να κατηγορήσει τον φανταστικό του φίλο ότι το έκανε είναι ένα σημάδι ότι το παιδί αντιλαμβάνεται ότι αυτό που έκανε δεν είναι σωστό. Απλώς δεν είναι έτοιμο να δεχτεί την ευθύνη των πράξεών του.

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ

Αν αναρωτιέστε πώς πρέπει να αντιδράσετε όταν το παιδί σάς συστήσει τον φανταστικό του φίλο λύνουμε τις απορίες σας! Ιδού πώς πρέπει να αντιμετωπίσετε τη φαντασία του:

• Αφήστε το παιδί να σας «οδηγήσει» στο πώς πρέπει να αντιδράσετε. Εάν είναι μια μυστική σχέση όπου του παιδί δεν θέλει να ανακατευτείτε, κάντε το. Αν σας ζη τήσει να συμμετέχετε στο παιχνίδι μαζί τους μην του αρνηθείτε. Συνήθως τα παιδιά ζητούν να κάνετε χώρο, π.χ. στο τραπέζι για να καθίσει ο φίλος τους. Μην του αρνηθείτε μια τέτοια παραχώρηση.
• Ενώ πρέπει να αποδεχτείτε τον φανταστικό φίλο του παιδιού και τον τρόπο που αλληλεπιδρούν, μην επιχειρήσετε να συμμετέχετε περισσότερο πέρα από την αποδοχή, π.χ. προσφέροντας νέες ιδέες ή προσπαθώντας να δώσετε δικά σας χαρακτηριστικά σε αυτόν. Κι αυτό γιατί η παρέμβασή σας θα μπερδέψει το παιδί και δεν θα το βοηθήσετε στο να ξεχωρίζει τι είναι πραγματικό και τι όχι.
• Εάν για κάθε σκανταλιά τουπαιδιού σας φταίει πάντα ο φανταστικός του φίλος, τότε ίσως χρειαστεί να επανεξετάσετε τις τιμωρίες που έχετε επιβάλλει στο παιδί. Εάν είναι πολύ αυστηρές αυτή είναι ίσως η αιτία που το παιδί μεταθέτει τις ευθύνες. Από την άλλη, δεν θα πρέπει να εξαιρείτε και τον φανταστικό του φίλο από τις συνέπειες των πράξεών του. Π.χ. εάν εκείνος χύνει πάντα το γάλα τότε εξηγήστε στο παιδί ότι πρέπει να μαθαίνουμε από τα λάθη των άλλων και βοηθήστε το να συμμαζέψει στη θέση του φίλου του.
• Καθώς το παιδί σας μεγαλώνει προσφέρετέ του ενδιαφέρουσες και διασκεδαστικές εμπειρίες με άλλα παιδιά, ώστε σταδιακά να πάψει να ενδιαφέρεται για τους φανταστικούς φίλους.
• Να θυμάστε ότι για ένα δίχρονο ή τρίχρονο παιδί ακόμη και για μεγαλύτερο ο κόσμος είναι πολύ μεγάλος και ενίοτε φοβιστικός. Ένας φανταστικός φίλος βοηθά το παιδί να τον αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και κυρίως με δημιουργικότητα!

ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ;

Οι φανταστικοί φίλοι είναι μέρος μιας υγιούς ανάπτυξης και συνήθως αναδεικνύονται σε πολύτιμους βοηθούς γονέων και παιδιών στο να αντιμετωπίσουν καταστάσεις και συναισθήματα, όπως το άγχος.

Ενίοτε, όμως, οι φανταστικοί φίλοι γίνονται εμπόδιο στην προσπάθεια των γονιών να μάθουν στο παιδί να αναλαμβάνει τις ευθύνες που του αναλογούν. Το παράδειγμα του παιδιού που κατηγορεί το φανταστικό του φίλο γιατί έχυσε το γάλα ή δεν μάζεψε τα παιχνίδια του είναι χαρακτηριστικό των εμποδίων που θέτει ο φανταστικός φίλος στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Το μόνο που μπορούν να κάνουν σε αυτή την περίπτωση οι γονείς είναι βεβαίως να συμπεριφέρονται στον φανταστικό φίλο όπως και στο παιδί, δηλαδή αν ο Πατατούφας έχυσε το γάλα τότε πρέπει κι εκείνος να τιμωρηθεί. Κατά τα άλλα, για ένα παιδί που παίζει αρμονικά με τα άλλα παιδιά και εκτελεί τις καθημερινές του δραστηριότητες χωρίς πρόβλημα, η ύπαρξη ενός φανταστικού φίλου δεν αποτελεί κανενός είδους μειονέκτημα.

Εάν, όμως, το παιδί σας δεν έχει καθόλου φίλους, δείχνει ασυνήθιστες φοβίες και δυσκολεύεται να κοινωνικοποιηθεί, παρά το γεγονός ότι έχει φανταστικό φίλο, καλό θα είναι να συμβουλευτείτε τον παιδίατρο ή κάποιον ειδικό ψυχολόγο.

Ο ΣΝΟΥΠΙ ΔΕΝ ΜΕΝΕΙ ΠΙΑ ΕΔΩ!

Όσο ξαφνικά εμφανίζεται στη ζωή του παιδιού ο φανταστικός φίλος, εξίσου ξαφνικά μπορεί και να εξαφανιστεί! Το παιδί μπορεί απλώς να τον ξεχάσει ή να σας εξηγήσει ότι πήγε στο σπίτι του. Κάποιοι φανταστικοί φίλοι παθαίνουν ασυνήθιστα ατυχήματα ή απλώς πεθαίνουν. Συνήθως οι φανταστικοί φίλοι «εξαφανίζονται» γύρω στην ηλικία των 5 ή 6 ετών. Πριν ή μετά την εξαφάνιση του φίλου φροντίστε να ενθαρρύνετε τη φαντασία των παιδιών με το να διαβάζετε ιστορίες με πολλούς χαρακτήρες που θα κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον του παιδιού ή μπορείτε να του ζητήσετε εκείνο να διηγείται ιστορίες.

Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ!

• Περίπου το 65% των παιδιών έχει φανταστικούς φίλους και σχεδόν το 1/3 συνεχίζει να «παίζει» μαζί τους μέχρι την ηλικία των 7 ετών. Αυτό υποστηρίζει αμερικανική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Developmental Psychology. Ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Όρεγκον με επικεφαλής την Dr M. Taylor πήρε συνεντεύξεις από 152 παιδιά ηλικίας τριών και τεσσάρων ετών και τους γονείς τους σχετικά με την ύπαρξη φανταστικών φίλων. Τρία χρόνια αργότερα, η ίδια ομάδα παιδιών ξαναρωτήθηκε για το ίδιο θέμα. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το 65% των παιδιών δήλωσε ότι είχε τουλάχιστον ένα φανταστικό φίλο σε κάποια φάση της παιδικής του ηλικίας. Δεν ήταν όλοι οι φανταστικοί φίλοι ανθρώπινα όντα, καθώς ορισμένα παιδιά δήλωσαν ότι είχαν φίλο έναν σκίουρο, έναν πάνθηρα ή έναν μικροσκοπικό ελέφαντα. Τα κορίτσια προσχολικής ηλικίας είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν φανταστικούς φίλους, αλλά στην ηλικία των 7 ετών η τάση αυτή ήταν επικρατέστερη στα αγόρια. Το 1/4 των παιδιών είχε φανταστικούς φίλους, την ύπαρξη των οποίων δεν γνώριζαν οι γονείς του, πιθανόν επειδή οι γονείς δεν το συνειδητοποιούσαν και επειδή μερικά παιδιά αισθάνονταν ότι κάτι τέτοιο δεν το ενέκριναν οι γονείς τους.

Mε τη συνεργασία της ψυχολόγου, MSc Παιδοψυχολογίας, Lancaster University, πτυχιούχου Πάντειου Πανεπιστημίου- Σίλειας Δημουλή.