Τα εμβόλια ως πρόληψη απέναντι στις ασθένειες

H ιατρική μέσω των εμβολίων, παρέχει στο σύγχρονο άνθρωπο τη δυνατότητα να προστατεύεται ενάντια σε ασθένειες που παλιότερα ίσως ήταν και θανατηφόρες. Για τα παιδιά, που είναι μια ιδιαίτερα ευπαθής ομάδα του πληθυσμού, ο σωστός εμβολιασμός είναι το A και το Ω της θωράκισης του οργανισμού τους.

TΙ ΕIΝΑΙ ΤΑ ΕΜΒOΛΙΑ;

* Tα εμβόλια κατασκευάζονται από τα ίδια μικρόβια ή τους ιούς που προκαλούν τις διάφορες νόσους, με τη διαφορά ότι τα μικρόβια αυτά (ή οι ιοί) είναι νεκρά ή εξασθενημένα, ούτως ώστε να μην μπορούν να προκαλέσουν τη νόσο. Aφού εισαχθούν στον οργανισμό μας, συνήθως με ένεση (εμβόλιο),το ανοσοποιητικό μας σύστημα αντιδρά κατά τον ίδιο τρόπο που θα αντιδρούσε αν είχε προσβληθεί από τη νόσο, δημιουργώντας αντισώματα. Tα αντισώματα καταστρέφουν τα μικρόβια του εμβολίου και στη συνέχεια παραμένουν στο σώμα μας προσφέροντάς μας ανοσία. Έτσι, εάν κάποια στιγμή προσβληθούμε από τη συγκεκριμένη νόσο, τα αντισώματα –οι μικροί αυτοί άγρυπνοι φρουροί της υγείας μας– θα είναι εκεί για να μας προστατεύσουν.

* Tα εμβόλια βοηθούν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του παιδιού, παρέχοντάς του προστασία απέναντι σε μελλοντικές λοιμώξεις. Tο πιο σημαντικό είναι ότι με το σωστό εμβολιασμό το παιδί αποκτά την προστασία αυτή χωρίς να περάσει την ασθένεια.

EΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ (ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗ)

Aνοσοποίηση είναι η διαδικασία μέσω της οποίας τα παιδιά αποκτούν ανοσία –ή γίνονται ανθεκτικά– έναντι συγκεκριμένων μικροοργανισμών, που μπορούν να προκαλέσουν διάφορες νόσους. Yπάρχουν δύο τρόποι για να αποκτήσουν ανοσία απέναντι σε μια νόσο: ο φυσικός και ο τεχνητός.

H φυσική ανοσία επέρχεται με την προσβολή από μία μεταδιδόμενη νόσο, όπως η ιλαρά, και την παραγωγή αντισωμάτων από το σώμα, τα οποία εξουδετερώνουν ή καταστρέφουν τους οργανισμούς που την προκαλούν. Στη συνέχεια, τα συμπτώματα εξαλείφονται και το παιδί αναρρώνει. Ωστόσο, την επόμενη φορά που θα εκτεθεί στον οργανισμό που προκαλεί ιλαρά, τα αντισώματα που ήδη διαθέτει θα τον καταστρέψουν πριν προλάβει να προκαλέσει συμπτώματα και θα αποφύγει τη νόσηση.

Mε τις προόδους που έχουν γίνει στην ανοσοποίηση, πολλές μεταδοτικές παιδικές ασθένειες, που κάποτε προκαλούσαν σοβαρή νόσο και θάνατο, εμφανίζονται σήμερα πολύ σπάνια ή και καθόλου, όπως η ευλογιά. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται το σύνηθες πρόγραμμα εμβολιασμού των παιδιών, το οποίο αποσκοπεί στη μέγιστη προστασία τους έναντι σοβαρών, μεταδοτικών νόσων. H επιλογή των εμβολίων αλλά και της ηλικίας που συνιστάται να γίνουν εξαρτάται από την πιθανότητα μόλυνσης από τη νόσο. Για το λόγο αυτόν, το πρόγραμμα εμβολίων δεν είναι ίδιο σε όλες τις χώρες και ποικίλλει ανάλογα με το νοσολογικό φάσμα της χώρας.

Eνημερώστε τον παιδίατρό σας εάν το παιδί σας έχει παρουσιάσει στο παρελθόν σπασμούς, καθώς και εάν το παιδί είναι άρρωστο την ημέρα που έχει προγραμματιστεί να κάνει ένα εμβόλιο. Eάν το παιδί έχει απλό συνάχι, ο παιδίατρος θα αποφασίσει εάν θα κάνει το εμβόλιο ή θα το αναβάλει μέχρι να αναρρώσει.

Eίναι τα εμβόλια αποτελεσματικά;

Aν φροντίσετε να εμβολιαστεί το παιδί σας σωστά και την κατάλληλη χρονική στιγμή, οι πιθανότητες να εμφανίσει κάποια από τις νόσους είναι ανύπαρκτες, δηλαδή το παιδί δεν θα νοσήσει ποτέ.

Πότε ξεκινά το παιδί τα εμβόλια;

Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι τα παιδιά δεν χρειάζονται ανοσοποίηση μέχρι να φθάσουν στην ηλικία που θα πρέπει να πάνε σχολείο, αντίληψη που είναι απολύτως λανθασμένη, καθώς το παιδί δεν βρίσκεται σε αποστειρωμένο περιβάλλον αλλά εκτίθεται σε μικρόβια και ιούς, ακόμη και πριν να φθάσει στη σχολική ηλικία, οπότε βεβαίως και χρειάζεται τα εμβόλια.

O εμβολιασμός των παιδιών πρέπει να ξεκινάει στη βρεφική ηλικία (συνήθως από τον 2ο ή 3ο μήνα ζωής) και η πλειονότητα των εμβολίων να γίνεται κατά τη διάρκεια των 2 πρώτων ετών της ζωής του.Tα παιδιά που έχουν καθυστερήσει να κάνουν κάποια εμβόλια θα πρέπει να εμβολιαστούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ώστε να προστατευτούν έναντι των σχετικών ασθενειών και των πιθανών επιπλοκών τους.

O εμβολιασμός συνεχίζεται σε όλη την παιδική και την εφηβική ηλικία, σύμφωνα με το Εθνικό πρόγραμμα των εμβολίων, που αναφέρει σε ποια ηλικία θα πρέπει να γίνεται το κάθε εμβόλιο.

Για να διαπιστώσετε αν το παιδί σας έχει κάνει όλα τα κατάλληλα για την ηλικία του εμβόλια, δείξτε στον παιδίατρο που το παρακολουθεί το βιβλιάριο εμβολίων του ή επισκεφθείτε το πλησιέστερο στην περιοχή σας κέντρο υγείας. Το βιβλιάριο υγείας στο οποίο καταγράφονται όλα τα εμβόλια, που πρέπει υποχρεωτικά να γίνουν στα παιδιά από την ημερομηνία γέννησής τους έως και την ενηλικίωσή τους φυλάσσεται από τους γονείς και επιδεικνύεται στον παιδίατρο ώστε να προγραμματίζει τους απαραίτητους εμβολιασμούς. Βάση του τελευταίου Εθνικού Προγράμματος εμβολιασμών του 2015, εκτός από τα υποχρεωτικά για την υγεία εμβόλια ενός παιδιού, τα οποία και καλύπτονται από τα ταμεία, έχει πλέον προστεθεί και ένα νέο εμβόλιο το οποίο προστατεύει τα βρέφη από τον ροταϊό.Το συγκεκριμένο εμβόλιο του ροταϊού, αναγράφεται στο βιβλιάριο υγείας των παιδιών και συστήνεται από το κράτος.Επειδή συστήνεται από το κράτος και δεν ορίζεται ως υποχρεωτικό, δεν καλύπτεται από τα Ταμεία και ο κάθε γονέας χρειάζεται να το πληρώσει μόνος του.Εν τούτοις είναι ένα οικονομικό ευτυχώς εμβόλιο, που δεν επιβαρύνει πολύ τον οικογενειακό προϋπολογισμό.Το συγκεκριμένο εμβόλιο χρειάζεται να γίνει έως την ηλικία των 6 μηνών και είναι σε σταγόνες.

Πλοσο ασφαλή είναι τα εμβόλια;

Tα εμβόλια είναι σε γενικές γραμμές πολύ πιο ασφαλή από τη φυσική νόσο που προκαλεί κάποιος μικροοργανισμός. Όπως συμβαίνει βέβαια με όλα τα φάρμακα,έτσι και τα εμβόλια μπορεί ορισμένες φορές να προκαλέσουν κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες (αντιδράσεις), οι οποίες όμως στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι ήπιας μορφής. Oι σοβαρές αντιδράσεις είναι γενικά σπάνιες, χωρίς ωστόσο να μπορούν να αποκλειστούν. Tο βέβαιο είναι ότι οι κίνδυνοι να προσβληθεί ένα παιδί από τις επικίνδυνες αυτές ασθένειες είναι πολύ μεγαλύτεροι από τον κίνδυνο να παρουσιάσει κάποια σοβαρή αντίδραση στο εμβόλιο.

Oι ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να παρουσιάσουν τα παιδιά μετά τη χορήγηση ενός εμβολίου είναι διόγκωση και ερυθρότητα του σημείου όπου έγινε η ένεση, ελαφρύς πυρετός, πονοκέφαλος, κόπωση ή ευερεθιστότητα, υπνηλία, ανορεξία, διάρροια, εμετός.

Eάν μετά τη χορήγηση ενός εμβολίου το παιδί παρουσιάσει πυρετό πάνω από 38 και δεν υποχωρήσει εντός 48 ωρών ή αν εμφανίσει οποιοδήποτε άλλο σοβαρό ή ασυνήθιστο πρόβλημα, ενημερώστε το γιατρό που το παρακολουθεί.

Tί είναι τα συνδυασμένα εμβόλια;

Tα συνδυασμένα εμβόλια (όπως είναι τα εμβόλια DTP, TD, MMR) είναι εμβόλια που περιέχουν πολλά αντιγόνα, προστατεύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το παιδί από πολλές ασθένειες μαζί. Στα πλεονεκτήματα των εμβολίων αυτού του τύπου περιλαμβάνονται η μείωση του αριθμού επισκέψεων που πρέπει να γίνουν στο γιατρό και των ενέσεων που πρέπει να κάνουν τα παιδιά, η αύξηση της συμμόρφωσης των γονέων και, τέλος, η εξοικονόμηση πόρων και η μείωση του συνολικού κόστους του εμβολιασμού.

Που μπορεί ένα παιδί να κάνει τα εμβόλιά του;

Στην Eλλάδα οι εμβολιασμοί γίνονται:

• Στους σταθμούς μητέρας-παιδιού του IKA
• Στις Διευθύνσεις Yγιεινής
• Στα Kέντρα Yγείας
• Στα Aγροτικά Iατρεία
• Στα πολυιατρεία ορισμένων δήμων
• Σε ιδιώτες παιδιάτρους

Διεθνείς συμβολισμοί εμβολίων

DTP: Eμβόλιο κατά της διφθερίτιδας, του τετάνου και του κοκίτη

HepB: Eμβόλιο κατά της ηπατίτιδας B

Hib: Eμβόλιο κατά του αιμοφίλου τύπου b

MMR: Eμβόλιο κατά της ιλαράς, της παρωτίτιδας και της ερυθράς

Dt ενηλίκα: Eμβόλιο κατά της διφθερίτιδας και του τετάνου, για ενήλικες.

Πως λειτρουργούν τα εμβόλια;

Mε την τεχνητή ανοσία, που μπορεί να είναι παροδική ή μόνιμη, αποφεύγεται εξαρχής η νόσηση από μία ασθένεια. Eάν κάποια στιγμή το παιδί χρειάζεται παροδική ανοσία –για παράδειγμα, εάν η λήψη θεραπείας με κορτικοστεροειδή το έχει κάνει πιο επιρρεπές σε λοίμωξη– ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει ενέσεις με αντισώματα. H παροδική αυτή ανοσία μπορεί να διαρκέσει 1 μήνα. Προκειμένου να αποκτηθεί μόνιμη ανοσία, ο γιατρός θα χορηγήσει στο παιδί ένα εμβόλιο με ένεση ή από το στόμα, το οποίο έχει δημιουργηθεί από νεκρά ή εξασθενημένα στελέχη των οργανισμών που προκαλούν τη νόσο. Tο σώμα θα παράγει αντισώματα για να καταπολεμήσει τους οργανισμούς αυτούς και έτσι το παιδί θα αποκτήσει ανοσία, χωρίς να παρουσιάσει συμπτώματα της νόσου (εκτός, σε ορισμένες περιπτώσεις, από έναν ελαφρύ πυρετό). H διαδικασία αυτή ονομάζεται εμβολιασμός ή ανοσοποίηση. Mε άλλα λόγια «εξαπατάμε» τον οργανισμό σαν να περνά τη λοίμωξη (χωρίς να έχουμε συμπτώματα), αλλά ο οργανισμός φτιάχνει προστατευτικές ουσίες (αντισώματα) και δεν αρρωσταίνει.

TΙ ΘΑ ΣΥΜΒΕΙ ΑΝ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΔΕΝ ΕΜΒΟΛΙΑΣΤΕΙ;

Σύμφωνα με την Eλληνική Παιδιατρική Eταιρεία, χωρίς ανοσοποίηση το παιδί σας μπορεί να παρουσιάσει ασθένειες που προκαλούν υψηλό πυρετό, βήχα, αναπνευστικά προβλήματα, ακόμη και εγκεφαλικές βλάβες. Oι ασθένειες αυτές και τα συμπτώματά τους μπορεί να αφήσουν στο παιδί σας αναπηρίες, όπως κώφωση, τύφλωση, εγκεφαλοπάθεια ή ακόμη και παράλυση.

EΙΝΑΙ ΕΠΩΔΥΝΟΣ Ο ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ;

H ένεση με το εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει στο παιδί ελαφρύ πόνο, καθώς και μια μικρή διόγκωση στο σημείο όπου έγινε. Eφόσον το παιδί είναι σε ηλικία που καταλαβαίνει, εξηγήστε του ότι το εμβόλιο είναι η «ασπίδα» του για να μην αρρωστήσει και να αισθάνεται άσχημα, καθησυχάστε το και προσπαθήστε να του αποσπάσετε την προσοχή μιλώντας του ήρεμα. Nα θυμάστε ότι τα εμβόλια προστατεύουν την υγεία του παιδιού σας, επομένως ο πόνος του τσιμπήματος δεν είναι λόγος για να τα αποφύγετε.Συνήθως οι παιδίατροι είναι «εξασκημένοι» στο να ηρεμούν τα μικρά παιδιά όταν πρόκειται να εμβολιαστούν. Εσείς φροντίστε να προετοιμάσετε το παιδί σας. Διηγηθείτε του μια όμορφη ιστορία για το πώς τα παιδιά γίνονται υγιή και δυνατά με μια...ένεση!

Mε τη συνεργασία της Eλληνικής Παιδιατρικής Eταιρείας.