Τιμωρία ώρα μηδέν!

Θέλετε να πειθαρχήσετε το παιδί σας με επιτυχία; Αποφύγετε τις εκφράσεις του στιλ «Δεν θα το κάνεις, γιατί έτσι θέλω εγώ», οπλιστείτε με υπομονή, τηρήστε αυστηρό τόνο όταν μιλάτε στο παιδί και θα τα καταφέρετε!

Τα παιδιά χρειάζονται όρια στη συμπεριφορά τους. Η παιδική ηλικία είναι η εποχή που πρέπει να μπουν τα όρια και οι περιορισμοί στην κακή συμπεριφορά. Είναι επίσης και η εποχή που το παιδί αρχίζει να μαθαίνει πώς να ελέγχει το σώμα του και τη συμπεριφορά του.

Η πειθαρχία είναι ιδιαίτερα πολύτιμη για τα παιδιά, ώστε να μάθουν τους κανόνες της σωστής συμπεριφοράς και όχι μόνο: η πειθαρχία βοηθάει το παιδί να αναπτύξει την αίσθηση του αυτοελέγχου και της συνείδησης. Αυτή η εσωτερική φωνή θα το οδηγεί αργότερα να παίρνει τις εκάστοτε αποφάσεις και να ελέγχει τη συμπεριφορά του. Δίνει επίσης τη δυνατότητα στο παιδί να κερδίσει την κοινωνική επιδοκιμασία, γεγονός που του προκαλεί αισθήματα ικανοποίησης, ασφάλειας και ευτυχίας. Αντιθέτως, τα απείθαρχα παιδιά δέχονται συχνά επιπλήξεις. Αυτό τα φορτώνει μ’ ένα αίσθημα ενοχής και ντροπής. Τα αισθήματα αυτά, αναπόφευκτα, θα τα οδηγήσουν στο να μην καταφέρουν να προσαρμοστούν στο κοινωνικό περιβάλλον.

Με λίγα λόγια τα όρια και οι κανόνες πρέπει να ενταχθούν στη ζωή του παιδιού, αρκεί βεβαίως να πρόκειται για κανόνες που οριοθετούνται με βάση την ηλικία του κάθε παιδιού και πάντα στο πλαίσιο της λογικής και όχι του αυταρχισμού!

Η ΣΩΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΙΜΩΡΙΑΣ

Η υπερβολική ή η υποτονική πειθαρχία ενδέχεται να αποβούν το ίδιο επιβλαβείς μέθοδοι για τα παιδιά, καθώς και οι δύο αυτές μέθοδοι προξενούν εν τέλει στο παιδί συναισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης και ανασφάλειας. Δεν συντρέχει κανένας λόγος που να επιβάλλει το να κουμαντάρετε το παιδί χρησιμοποιώντας τον εκφοβισμό, τον καταναγκασμό, τη σωματική τιμωρία ή την ταπείνωση. Αν με το παραμικρό παράπτωμα στο οποίο υποπίπτει το παιδί εξοργίζεστε, τότε εκείνο θα μπερδευτεί και παράλληλα η έννοια της τιμωρίας θα χάσει το νόημά της. Το ίδιο θα συμβεί εάν είστε ιδιαίτερα ελαστικοί με το παιδί και του κάνετε όλα τα χατίρια. Σε κάθε περίπτωση πάντως εφαρμόστε την τακτική των «πειθαρχικών κυρώσεων» μόνο εάν το παιδί έχει υποπέσει σε σοβαρά παραπτώματα.

Η σωστή τιμωρία δεν πρέπει να μένει ανεξήγητη στο παιδί και να παρουσιάζεται ως αυθαίρετη ή άδικη. Γι’ αυτό η τιμωρία πρέπει:

• Να επιβάλλεται ήρεμα ώστε το παιδί να αντιληφθεί πως εφαρμόζεται ως φυσική συνέπεια των πράξεών του.
• Να συνοδεύεται από εξηγήσεις, ώστε το παιδί να ξέρει τους λόγους που το τιμωρείτε.
• Να επιβάλλεται οπωσδήποτε όταν πρέπει, διότι σε αντίθετη περίπτωση και εφόσον το παιδί γνωρίζει ότι έκανε κάτι κακό, θα νομίσει πως οι γονείς αδιαφορούν για τη συμπεριφορά του ή πως δεν το αγαπούν.
• Να έχει άμεση σχέση με την κακή πράξη του παιδιού. Εάν, για παράδειγμα, δεν μάζεψε τα παιχνίδια του, μπορείτε να τα κρύψετε ή εάν πέταξε κάτω και έσπασε επίτηδες ένα βάζο, να του απαγορέψετε να δει τα αγαπημένα του κινούμενα σχέδια στην TV.

«ΟΧΙ» ΣΤΟ ΞΥΛΟ

Δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αφήσετε τα νεύρα σας να σας κυριεύσουν και να χρησιμοποιήσετε το ξύλο σαν τον μοναδικό τρόπο για να αλλάξετε τη συμπεριφορά του παιδιού και να το νουθετήσετε. Το μόνο που θα επιτύχετε εάν χρησιμοποιήσετε ως μέθοδο πειθαρχίας τη σωματική βία θα είναι να πληγώσετε τόσο σωματικά όσο και ψυχικά το μικρό σας. Κινδυνεύετε, δηλαδή, να χάσετε ένα από τα πολυτιμότερα πράγματα που χαρακτηρίζουν τη σχέση σας με το παιδί: την εμπιστοσύνη. Άλλωστε, μην ξεχνάτε ότι αυτό που οφείλετε να επιτύχετε είναι η άμεση λύση του προβλήματος στη συμπεριφορά του παιδιού σας και όχι η δημιουργία ενός ακόμη προβλήματος.

ΟΧΙ ΣΤΗ... ΔΩΡΟΔΟΚΙΑ!

Όπως και η υπερβολική αυστηρότητα έτσι και ο υπερβολικός έπαινος μπορεί να αποδειχτεί καταστροφικός για το παιδί. Για το λόγο αυτόν υπάρχουν κάποιες τυπικές «παγίδες», τις οποίες ως γονείς πρέπει να αποφεύγετε όταν επιβραβεύετε το παιδί σας:

1. Μην υπόσχεστε υλικά ανταλλάγματα! Το να επιβραβεύετε συνέχεια το παιδί σας με υλικά αγαθά για καθετί καλό θα το πείσει να φέρεται θετικά μόνο όταν ξέρει ότι θα υπάρχει επιβράβευση τέτοιου είδους. Η καλύτερη επιβράβευση είναι η συναισθηματική! Δώστε στο παιδί μια τεράστια αγκαλιά ή ένα φιλί ή αφήστε το να παίξει παραπάνω. Το να του αγοράσετε ακόμη ένα αυτοκινητάκι απλώς το ωθεί... στον υλισμό! Συνήθως, ο γονέας που νιώθει τύψεις ή ενοχές επειδή π.χ. λείπει πολύ από το σπίτι, δεν αφιερώνει χρόνο στο παιδί, δεν παίζει μαζί του, έχει ανασφάλειες για δικές του παραλείψεις και λάθη, προσπαθεί εσφαλμένα να καλύψει το κενό, υποσχόμενος κυρίως υλικά αγαθά. Υιοθετεί το ρόλο του «καλού», κάνοντας χάρες, σε σχέση με τον άλλον γονέα που περνά περισσότερη ώρα με το παιδί και μπορεί δικαίως να το έχει τιμωρήσει. Έτσι ο γονέας που τιμωρεί και λέει «όχι» είναι ο «κακός», ενώ πολύ συχνά προκύπτει σοβαρό πρόβλημα στη σχέση του ζευγαριού.
2. Μην του τάζετε γλυκά! Η υπόσχεση επιβράβευσης με γλυκά είναι από τις πιο επικίνδυνες διατροφικές και συναισθηματικές «παγίδες». Τα γλυκά είναι σημαντικό να δίνονται στο παιδί με μέτρο και ποτέ ως επιβράβευση, γιατί με αυτόν τον τρόπο η σχέση του με το φαγητό γίνεται περίπλοκη και θα δυσκολευτεί αργότερα στη ζωή του.
3. Διαλέξτε την ανάλογη επιβράβευση για κάθε συμπεριφορά! Δεν μπορείτε να τάζετε στο παιδί σας ότι θα του κάνετε δώρο μηχανάκι αν περάσει τη χρονιά στο σχολείο! Όπως η τιμωρία πρέπει να είναι ανάλογη της κακής πράξης, έτσι και η επιβράβευση πρέπει να είναι ανάλογη της σωστής συμπεριφοράς.
4. Μην επιβραβεύετε το παιδί εάν δεν τήρησε τη συμφωνία σας. Τα παιδιά πρέπει να καταλαβαίνουν τη σύνδεση μεταξύ πράξεων και συνεπειών. Αν τα επιβραβεύετε ή αντίστοιχα τα τιμωρείτε χωρίς λόγο, θα τα μπερδέψετε και δεν θα πετύχετε το στόχο σας, την πειθαρχία.

Top tips

Το παιδί, για να υπακούσει σε κάποιους κανόνες πρέπει πρώτα να τους κατανοήσει και έπειτα να τους αποδεχτεί. Και για να τους κατανοήσει χρειάζεται διάλογο, υπομονή και σεβασμό, χωρίς να αποκλείουμε πότε πότε την τιμωρία, που έχει ως στόχο όχι την καταπίεση αλλά τη διδαχή.

• Δώστε το καλό παράδειγμα: Είναι πολύ σημαντικό να τηρείτε κι εσείς τους κανόνες που έχετε θέσει στο παιδί σας. Αν λέτε, για παράδειγμα στο παιδί ότι δεν πρέπει να τρώει γλυκά πριν το φαγητό, μην τρώτε κι εσείς μπροστά του γλυκά πριν το φαγητό.
• Οι κανόνες πειθαρχίας είναι σημαντικό να είναι σταθεροί και συνεπείς. Θάστε λογικά όρια και κρατήστε τα. Το παιδί σας θα μπερδευτεί και θα απογοητευτεί αν τη μια μέρα του επιτρέψετε να κάνει κάτι και την επομένη το μαλώσετε για το ίδιο πράγμα.
• Φροντίστε να του εξηγήσετε τη λογική των κανόνων με τρόπο που μπορεί να τους καταλάβει. Πείτε του για παράδειγμα: «Είναι σημαντικό να τακτοποιείς τα παιχνίδια σου, ώστε να μη σκοντάψεις πάνω τους και χτυπήσεις».
• Επαινέστε το όταν συμπεριφέρεται σωστά. Μη σχολιάζετε μόνο την κακή του συμπεριφορά. Η θετική ενθάρρυνση, αν και έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, είναι αρκετά αποτελεσματική.
• Μην ξεστομίζετε ψεύτικες απειλές. Απειλήστε το με τιμωρία μόνο εάν πρόκειται να την εφαρμόσετε.
• Συμφιλιωθείτε αμέσως μετά την τιμωρία. Πείτε του ότι εξακολουθείτε να το αγαπάτε το ίδιο, κι ας σας στεναχώρησε με την κακή συμπεριφορά του.
• Δώστε του να καταλάβει πως κάθε οικογένεια εφαρμόζει τους δικούς της κανόνες.

Mε τη συνεργασία της ψυχολόγου, MSc παιδοψυχολογίας, Lancaster University, πτυχιούχου Πάντειου Πανεπιστημίου (ειδίκευση στη συστημική οικογενειακή ψυχοθεραπεία, BTEC in SPLD-Dyslexia, συμβουλευτική γονέων-ζεύγους-παιδιού-εφήβου, διάγνωση και αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών, επαγγελματικός προσανατολισμός), Σίλειας Δημουλή.